خلاصه مقاله
زبان بدن به مجموعهی رفتارهای غیرکلامی و فیزیکی اطلاق میشود که در آن فرد بدون صحبت کردن قادر به انتقال پیام و برقراری ارتباط با دیگران است.
◼️زبان بدن (Body Language)
✍️زبان بدن به انواع شکلهای ارتباط غیر کلامی اشاره میکند که یک فرد بدون آنکه صحبتی بکند با دیگران بهطور مستقیم یا غیرمستقیم ارتباط برقرار میکند. این رفتارها میتواند مربوط به وضعیت اجزا بدن ، محل قرار گرفتن دستها، پاها، نحوه نشستن، ایستادن، راه رفتن ، خوابیدن ، ژست ها ، حالتها ، اداها ، حرکات و اشارههای بدنی، جلوههای هیجانی صورت و حرکات چشمها باشد.با تسلط به این مهارت ، درک ذهن افراد دیگر و آنچه منظور آنهاست و همین طور احساسات افراد ، پیش از آنکه چیزی را به کلام آورده باشند ممکن خواهد بود ، که این امر در ارتقای ارتباطات فردی و اجتماعی شخص مؤثر خواهد بود و حتی با استفاده از این مهارت ، شخص قادر خواهد بود بهطور غیرمستقیم بر دیگری تأثیر بگذارد . به گفته کارشناسان ، زبان بدن بین ۶۰٪ تا ۶۵٪ درصد کل ارتباطات را تشکیل میدهد.سیگنال های بدنی شما است که باعث می شود مردم بخواهند به شما اعتماد کنند یا نکنند، به شما جذب شوند یا از شما دور شوند، حرف هایتان را تمسخر تلقی کنند یا شوخی و… زبان بدن را می توان یک زبان رسمی کامل و جهانی دانست.
◼️سه قانون مهم در درک زبان بدن
✍️انچه که شما از افراد مختلف در وضعیت های متفاوت می شنوید و یا میبینید لزوما نگرش واقعی و حقیقی افراد را نشان نمیدهد. شما باید از این سه قانون زیر برای اظهار نظر درست پیروی کنید.
قانون اول: مجموعه حرکات را با هم در نظر بگیرید
یکی از متدوال ترین اشتباهات خواندن زبان بدن این است که یک حرکت را جدا از سایر حرکات یا شرایط تعبیر کنید. مثلا خاراندن سر معانی متفاوتی مانند عرق ریختن ،عدم اطمینان ،شوره مو سر،فراموشکاری و دروغگویی دارد و فهمیدن اینکه کدام معنی در مورد کدام فرد صدق میکند بسته به سایر حرکات همزمان فرد دارد.
قانون دوم: دنبال هم خوانی بگردید
تحقیقات نشان میدهد که تاثیر نشانه های غیر کلامی تقریبا پنج برابر کلام است. وقتی صحبت شخص و زبان بدن او در تضاد هستند زبان بدن کلامش را نادیده میگیرد. زمانی فروید گفت که یکی از مراجعانش از ازدواجش احساس رضایت کرد در حالی که با حلقه ازدواجش بازی میکرد ان را از انگشتش خارج میکرد دوباره به انگشت میکرد. فروید متوجه شد که ان فرد دروغ میگوید و در واقع در زندگی اش مشکل دارد.
قانون سوم: حرکات شخص را در چارچوبی که رخ میدهند بخوانید
همه حرکات باید در چارچوبی که رخ میدهند تعبیر شوند. مثلا اگر فردی در یک روز سرد برفی دست به سینه در حالیکه پاهایش را محکم روی هم انداخته و چانه اش هم رو به پایین است به احتمال قوی به این معناست که سردش شده و معنای واکنش دافعی نمی دهد.اما اگر همان شخص با همان حالات سر میز فروش روبروی شما نشسته باشد حرکت او به این معناست که نسبت به پیشنهاد شما احساس منفی دارد.
◼️آیا در زبان بدن میشود تقلب کرد؟
✍️پاسخ کلی به این سوال خیر است زیرا به دلیل ناهمخوانی حرکات اصلی با نشانه های ریزتر بدن و کلام شفاهی چنین کاری ممکن نیست. مثلا دست های باز به معنی صداقت است اما وقتی کسی میخواهد تقلب کند و موقع دروغ گفتن دست هایش را باز میکند و به شما لبخند میزند اما حرکات ریزش مچش را باز میکند. ممکن است مردمک چشمش کوچک شود یا یکی از ابروهایش بالا رود و یا گوشه دهانش بلرزد ان وقت این نشانه ها با دستان باز و لبخندش در تضاد است در نتیجه طرف صحبت او مخصوصا زنان حرف او را باور نخواهند کرد . تقلب کردن با زبان بدن در رابطه با مردان اسان تر از زنان است بدلیل اینکه مردان در خواندن زبان بدن از مهارت کمتری برخوردارند.
◼️میزان اثرگذاری ارتباطات ما از ۳ قسمت کلی تشکیل شده است.
۱-کلام
۲- لحن صدا
۳- زبان بدن
همانطور که میدانید بیشتر سخنرانان، متخصصان و افراد، تمرکز خود را بر روی کلام میگذارند و توجه کمتری به لحن و زبان بدن خود دارند درحالیکه طبق تحقیقات کلام کمترین میزان اثرگذاری را دارد و سهم آن فقط ۷٪ از ارتباطات است درحالیکه لحن صدا ۳۸ درصد از اثرگذاری در ارتباطات را شامل میشود و ۵۵ درصد باقی مانده نیز سهم زبان بدن خواهد بود!
یعنی یک سخنران یا مدرسی که پشت میز مینشیند و با لحن یکنواختی فقط حرف میزند فقط ۷ درصد از توان کل خود برای اثرگذاری را مورد استفاده قرار داده و این واقعاً فاجعه است .
یعنی برای جمعبندی میتوانیم بگوییم:
کلام ۷ ٪
لحن صدا ۳۸ ٪
زبان بدن ۵۵ ٪
◼️یادگیری زبان بدن چه فوایدی دارد؟
✍️ارتباط غیرکلامی به شدت روی موفقیت در کسب و کار، همکاری با دیگران، مدیریت امور و زندگی شخصی تاثیرگذار است. در ادامه به برخی از فواید استفاده از زبان بدن اشاره میکنیم:
درک بهتر کلام: دیگران مفهوم کلامتان را عمیقتر درک میکنند و این درک بهتر باعث میشود روابط اثربخشتری تشکیل دهید.
جلوگیری از مشکلات سازمانی: به مدیران کمک میکند که مشکلات کارمندان را متوجه شوند. بسیاری از افراد حاضر در یک سازمان برای حفظ موقعیت خود هرگز آنچه را واقعا در ذهن دارند به زبان نمیآورند و همین تفکرات پنهان بهمرور مشکلات عمدهای را برای آن شرکت به وجود میآورد. در حالی که اگر مدیر سازمان به زبان بدن مسلط باشد خیلی زودتر از بحرانی شدن شرایط متوجه مسئله میشود و برای رفع آن تلاش میکند.
موفقیت در کار گروهی: اگر اعضای یک گروه، زبان بدن یکدیگر را بخوانند متوجه میشوند که چه کسی در طول انجام پروژه تحت فشار است یا نیاز به حمایت دارد. درک شرایط هریک از افراد گروه کمک میکند که تمامی افراد با انگیزه بیشتری برای پیشبرد پروژه تلاش کنند.
حل مشکلات در مذاکره: در مذاکرهها اگر زبان بدن طرف مقابل را درک کنید میتوانید موضع واقعی او را بیابید و فارغ از آنچه میگوید حدس بزنید درخواست واقعیاش چیست.
پیشگیری از خرید غیرضروری: باعث میشود در برابر رفتارهای اغواکننده فروشنده مقاومت کنید و مجبور نشوید محصولی غیرضروری را بخرید.
متقاعد سازی دیگران: با استفاده از زبان بدن بهراحتی دیگران را متقاعد میکنید که کار مد نظرتان را انجام دهند. کافیست با استفاده از اصل کمیابی در متقاعد سازی به افراد توجه کنید که از چه موضوعاتی استقبال میکنند و بدنشان به کدام بخش از ماجرا حسی منفی دارد. سپس بخش مورد علاقه آنها را در خلال صحبتها برجسته کنید و از کنار قسمتهای غیردلخواهشان به سرعت بگذرید.
بهبود مهارت سخنرانی: استفاده از زبان بدن در مهارت سخنرانی و ارائه شما را نیز بهبود میدهد. زیرا با علم به زبان بدن اعتمادبهنفس کافی دارید و میدانید که چطور با استفاده از این تکنیکها حضار را متقاعد و سرگرم کنید.
کنترل حرکات بدن: وقتی به حرکات بدن خود آگاهی پیدا کنید تواناییتان در کنترل آنها افزایش مییابد و در موقعیتهای مختلف آنها را بهدلخواه تغییر میدهید. این مهارت در مذاکرهها کمک میکند که احساسات واقعی خود را پنهان کنید و برای رسیدن به هدفتان ظاهرسازی کنید. همچنین میتوانید از این مهارت برای ساخت روابط موثر بهره بگیرید. به طور مثال وقتی وارد کشور دیگری میشوید ممکن است از برخی رفتارهای مردم آن منطقه شوکه شوید اما اگر روی زبان بدنتان کنترل داشته باشید از نمایش این شوک خودداری میکنید و نشان میدهید که فرهنگ آنها برای شما عجیب نیست. به این ترتیب خیلی زودتر با افراد آن جامعه ارتباطی موثر برقرار میکنید.
شناخت افراد فریبکار: اگر زبان بدن افراد فریبکار را بشناسید در هیچ زمینهای فریب نمیخورید. این روزها بسیاری از افراد قصد فریبکاری دارند و شناخت آنها به ما کمک میکند که خود را از ضررهای احتمالی محفوظ نگه داریم. البته نشانههای حقهبازی افراد در فرهنگهای مختلف متفاوت است.
افزایش هوش هیجانی: به مرور هوش هیجانی و خودآگاهی شما افزایش مییابد.
احساس همدلی بیشتر: کمک میکند احساس همدلی شما نسبت به دیگران افزایش یابد و بهتر درک کنید که آنها در چه حالی هستند. داشتن احساس همدلی باعث شکلگیری محکمترین و موثرترین روابط میشود. مردم معمولا روابطشان را با کسی که خودخواه و غیرهمدل است ادامه نمیدهند.
◼️نشانه های زبان بدن
✍️زبان بدن معمولا به صورت ناخودآگاه توسط افراد فرستاده میشود و چند رکن اصلی دارد که این ارکان در زیر آمده است.
🔹حالت بدن: ساختار کلی بدن که نمای مشخصی دارد.
🔹جهت بدن : زاویهای که بدن قرار گرفته است.
🔹جنب و جوش بدن : تمام حرکاتی که بدن از خود بروز میدهد.
🔹ایستاندن: حالتی که یک انسان میایستد.
🔹حرکات اعضای بدن: حرکاتی که بازوها، دستها و پاها انجام میدهند.
🔹حالت چهره : تغییراتی که در اعضای صوت رخ میدهد.
🔹چشمها: حرکات چشم و تعداد دفعاتی که پلک میزند.
🔹لمس: لمس کردن و فضایی که هرشخص در فاصله با بقیه برای خود مشخص میکند.
🔹صدا: لحن و تن صدا و همچنین سرعتی که شخص در گفتن عبارتها به کار میگیرد.
◼️اشتباهات رایج در زبان بدن
✍️برخی اشتباهات رایج در حرکات و اشارات بدن ما وجود دارند، که گاها می توانند مشکل ساز باشند. پس بسیار مهم است که این اشتباهات را بشناسیم و از تکرار آن ها خودداری کنیم.
🔸نگاه کردن و چک کردن مداوم ساعت
🔸شل دست دادن
🔸دست به سینه نشستن
🔸نگاه کردن بیش از حد و خیره شدن به دیگران
🔸لم دادن روی صندلی
🔸خنده های مصنوعی
🔸بیش از حد تکان خوردن
🔸سرگرم شدن مداوم با موبایل
🔸ور رفتن وسایل خود
🔸نزدیک شدن بیش اندازه به دیگران
🔸خندیدن بی علت و نابجا
🔸تقلید حرکات بدنی طرف مقابل
🔸بیش از حد دور شدن از دیگران
🔸حرکات رباتگونه
🔸حرکات تکراری
◼️چگونه زبان بدن اطرافیان را بخوانیم؟
حالت چهره در زبان بدن
✍️زبان صورت بخشی جدایی ناپذیر از زبان بدن و بیان احساسات است. تفسیر دقیق از آن نیازمند تفسیر علائم متعدد به صورت ترکیبی است. مانند حرکت چشم ها ، ابروها ، لب ها ، بینی و گونه ها می باشد که نشان دهنده ی حالت روحی فرد می باشد و برای تفسیر دقیق این حرکات باید به شرایط و جایگاهی که شخص در آن قرار گرفته و قصد احتمالی شخص از آن حرکات توجه کرد. مثلاً شخصی که در یک شرایط بد از جهت استرس شغلی قرار گرفته و مضطرب است ممکن است با کندن پوست لب های خود با دندان یا دست خود حالت روحی خود را نشان دهد. و یا وقتی فرد خوشحال باشد ، به طور معمول لبخند می زند و بیان صورت و زبان بدن او به طور کلی احساس انرژی بیشتری را منتقل می کند. و مثال هایی از این قبیل بیانگر حالات چهره می باشد.
حالت چهره فرد حتی باعث میشود که ما گفتههای او را بپذیریم یا رد کنیم. تحقیقات نشان داده است سخنانی که همراه با کمی بالا بردن ابرو و لبخند گفته شوند، باورپذیرتر خواهند بود. بر اساس این تحقیقات این حالت چهره نشاندهنده حس دوستی و اعتمادبهنفس است
*حرکات چشمی
نگاه رو به بالا نشان از فکر کردن و اندیشیدن است.
خیره شدن به چشم های فرد مقابل بدون تغییر نگاه، حاکی از ناتوانی دریافت پیام فرد است.
نگاه بالا به سمت چپ نیز خبر از، در فکر فرورفتن فرد دارد.
نگاه رو به پایین نشان دهنده اطاعت کردن و یا احساس عدم راحتی است.
افراد برای رساندن پیام بی علاقه بودن به یکدیگر و ترک سریع محیط، تماس چشمی برقرار نمیکنند.
*لبخند بزنید
لبخند نشان میدهد که شما برای دیگران احترام قائل هستید. از اینرو همواره دیگران هم پاسخ شما را با لبخند میدهند. همچنین اگر این افراد از نظر احساسی در شرایط غمگینی باشند با دیدن لبخند شما تغییر حالت خواهند داد.
به خاطر داشته باشید که لبخند روی لب کافی نیست و چشمهایتان هم باید بخندد. این کار علاوه بر اینکه به برقراری روابطتان کمک میکند برای ماهیچههای دور چشم نیز مفید است.
زبان بدن هنگام دست دادن
✍️دست دادن افراد با یکدیگر، از مهم ترین موارد زبان بدن است. باید دقت داشته باشید نوع ایستادن شما، نحوه سلام و نوع برخورد و حتی میزان فشار دست ها همگی مؤثر هستند. اگر شانه ها را پایین بکشید و مستقیم در صورت فرد مقابل نگاه نکنید و یا در هنگام فشار دست به اصطلاح شُل دست دهید. این مفهوم به فرد القا میشود که شما تمایلی برای ایجاد ارتباط بیشتر با او را ندارید. اما اگر محکم باستید و شانه را عقب کشیده، به صورت و چشمهای فرد مقابل نگاه کنید و در حین حال شما زودتر دستتان به سمت او دراز کنید و محکم فشار دهید. این مفهوم به ذهن فرد القا میشود که شما از ارتباط با او خرسند هستید و قصد همکاری و ادامه ارتباط با او را دارید. مفاهیم مختلفی حرکات دست ما در زبان بدن دارند که به چند مورد آن اشاره می کنیم.
*دست های قفل در هم
نشانه ناامیدی و افکار منفی است و افرادی که این حالت را به خود می گیرند ، این حس را به دیگران منتقل می کنند که در حال پنهان کردن فکر یا احساسی هستند. البته بعضی از اوقات هم به معنای کنترل کردن خود و تسلط هم است.
*نشان دادن کف دست ها
معمولا بهترین حالت زبان بدن برای دست ها است. چون به مخاطب نشان میدهد که ما انسانی صادق با افکاری مثبت هستیم. برای قطعی شدن معامله و اصطلاحا جوش خوردن معامله نیز این حالت موثر است. این مدل از دست ها برای دل جویی از طرف مقابل هم استفاده می شود.
*به پشت بردن دست ها
دو نوع زبان بدن در بردن دست ها به پشت هست که رابطه با اعتماد به نفس دارد.یکی که معمولا افراد هنگامی که دست های خود را در پشت کمر خود قرار میدهند و سینه خود را به سمت جلو داده و صاف میایستند، این مدل زبان بدن ، بالا بودن اعتماد به نفس است و این را به مخاطب خود به طور کامل نشان میدهند.
دیگری قرار دادن دست ها در پشت بدن یا فرو بردن در جیب هست که در هر صورت نشانه زبان بدن افرادی است که میخواهند استرس و احساسات منفی خود را پنهان کنند و معمولا این افراد اعتماد به نفس پایینی دارند.
*نشان دادن انگشت اشاره
حتما دیده اید که حین صحبت معلم با شاگرد یا والدین با فرزند حالت تحکم و ابهت را با استفاده از انگشت اشاره برای فرد مقابل به رخ می کشند .این حالت از زبان بدن در مواقعی که طرف مقابل را بخواهند تهدید یا تنبیه کنند یا پیروز کردن خود در بحث ، استفاده می شود.اما در حالت کلی نوعی توهین زبان بدن است . اینجاست که باید مراقب زبان بدن خود باشیم.
*لمس کردن توسط دست ها
یکی از علائم ناامیدی برای رسیدن به نتایج مطلوب است.اما لمس بینی ،چشم و دهان هم نشانه احساسات منفی یا حتی خستگی از صحبت با طرف مقابل است. یک مدل دیگر از لمس کردن ، وقتی است که نوک انگشتان دو دست فرد روی هم قرار گرفته و همدیگر را لمس میکنند، در واقع اعتماد بنفس بالا و احساس آرامش او را نشان میدهد، به همین جهت افراد متخصص و حرفه ایی از این تکنیک استفاده میکنند.
حرکات پا و نحوه نشستن
✍️در زمان نشستن در یک جلسه یا سر کلاس یا در مصاحبه کاری، باید دقت داشته باشید که چگونه مینشینید. زیرا نحوه نشستن شما برای فردی که در جلسه است و قصد ارتباط برقرار کردن با شما را دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور مثال اگر روی صندلی لم دهید، نشان دهنده این است که هیچ اهمیتی برای فرد مقابل قائل نیستید و منتظر تمام شدن مذاکره هستید. برعکس اگر صاف روی صندلی بنشینید و کمی صورت را جلو بکشید و به چشمان فرد نگاه کنید یا اینکه با خودکار نکات مهم صحبتهای او را بنویسید. گاهی کمی به جلو خم شوید و دستها را زیر چانه بگذارید تا نشان دهید به به حرفهای او فکر میکنید و برای شما اهمیت دارد، این یعنی زبان بدن شما در حال صحبت کردن است.
طرز ایستادن
✍️در گفتگوهای روزمره یا صحبتهای کاری یا حتی در مشاجرهها و بگو مگو های عمومی، طرز ایستادن شما از اهمیتی بالایی برخوردار است.به عنوان مثال اگر با همکار خود در حال گفتگو هستید باید به این نکته توجه کنید که فرد مقابل تمام حرکات شما را زیر نظر دارد. اگر میخواهید به او بفهمانید که دیرتان شده، کافی است به ساعت نگاه کنید. گاهی برگردید و پشت سرتان را نگاه کنید و وانمود کنید کسی منتظر شما است. برعکس اگر از هم صبحتی با او و گوش دادن به صحبتهای او راضی هستید، با تکان دادن سر به علامت تایید حرف های او میتوانید زمان گفتگو را به نفع خودتان افزایش دهید. اگر حرفهای فردی شما را خسته کرده یا حرفهای او را تأیید نمیکنید و فکر میکنید اشتباه میکند، با زبان بدن به خوبی می توانید او را متوجه کنید. کافی است دستها را روی کمر قرار دهید و با ابروها و حالتهای صورت مانند لبخندهای ریز به او نشان دهید صحبتهایش اشتباه است. خوب است بدانید نحوه ارتباط غیر کلامی از مکانی به مکان دیگر و از موقعیتی به موقعیت دیگر متفاوت است. در جلسات مهم کاری نوع رفتار بدن شما از اهمیت بالایی برخوردار است پس باید مراقب باشید که اشتباه نکنید.
ژست هایی نگیرید که نشانه عصبی بودن و عدم امنیت باشد
✍️به علائم دیگر زبان بدن توجه کنید. نگرانی در چشم ها، تکان دست ها و لرزش بدن در زیر لباس، لمس کردن صورت،جویدن ناخن نشانه ی اضطراب است. اگر در طی گفتگو زیاد صورت خود را لمس کنیم، مخاطب متوجه مضطرب بودن ما می شود ممکن است تلاش کردن برای بهبود وضعیت و حذف تیک های عصبی، سخت و زمانبر باشد. اما در نهایت مهارت غیر کلامی ما را بهبود می بخشد.
وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید
✍️وضعیت بدنی مناسب به معنای حالتی از نشستن یا ایستادن که نمایانگر اعتماد به نفس، علاقه و انرژی ما باشد. این موضوع به مخصوص در شرایطی مثل مصاحبه های شغلی اهمیت زیادی دارد، چون اگر وضعیت بدنی درستی نداشته باشیم احتمال کمتری برای پذیرفته شدن خواهیم داشت. اگر صاف و مرتب دیده نشویم، شخص مقابل ممکن است تصور کند ما بی انگیزه و تنبل هستیم. در حالی که اگر سرمان بالا باشد و پشت خود را صاف نگه داریم، تاثیر مثبت زبان بدن بر روی فرد مقابل خواهیم داشت. برای مثال اگر روی صندلی نشسته ایم، کمی خم شدن به جلو می تواند علامت اشتیاق برای گفتگو و توجه به بحث باشد.
حفظ فاصله مناسب
✍️فاصله ایستادن یا نشستن ما با فرد مقابل یک نوع زبان بدن است . ما برای ارتباط درست و اصولی با مخاطب باید بدانیم که در چه فاصله ایی از آنها باید قرار بگیریم.
*فاصله صمیمانه: این فاصله معمولا برای افراد خانواده و دوستان صمیمی به کار میرود، و شما با آنها به حدی راحت هستید که میتوانید آنها را لمس کنید.
*فاصله شخصی: این فاصله کمی بیشتر از فاصله صمیمانه است. یعنی همان فاصله ای که دو نفر در آن میتوانند با هم دست دهند یا از دو طرف یک میز با هم صحبت کنند.که معمولا برای همکاران صمیمی یا همکلاسی ها استفاده میشود.
*فاصله اجتماعی: این همان فاصله نرمال و کاملا عادی است که در بیشتر رابطه های تجاری و غیرشخصی رعایت می کنیم. البته معمولا به صورت ناخودآگاه این کار را انجام میشود. و باید بدانید در این نوع فاصله چون مخاطب از ما دورتر است ارتباط چشمی درست بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است.
*فاصله عمومی: این فاصله به این صورت است که هیچ گونه ارتباط خاص یا مکالمه شخصی وجود ندارد. معمولا افراد غریبه که در حال صحبت با هم هستند از این نوع فاصله باید استفاده کنند، وگرنه مخاطب دچار تشویش میشود و احساس ناامنی میکند.
✴️زبان بدن آنچه را در ذهن انسان وجود دارد نشان میدهد ، بنابراین اگر در موقعیتی قرار گرفتیم که نیاز بود احساسات واقعی افراد را درک کنیم بهترین کار این است که به زبان بدن آنها دقت کنیم. این دقیقا همان کاری است که روانشناسان برای تشخیص مشکل اصلی مراجعهکنندگان به کار میگیرند. زیرا بیشتر این افراد دقیقا نمیدانند که از چه چیزی پریشان شدهاند اما وقتی گام به گام در موضوعات مختلف پیش میروند نحوه رفتار بدنشان نشان میدهد که دقیقا چه چیزی آنها را آزار میدهد و مشکل اصلی کجاست.