خلاصه مقاله
اوتیسم، یک اختلال عصبی-رشدی است که در سه سال اول زندگی بروز میکند و مادام العمر است. علائم اوتیسم را به دو دسته تقسیم می کند: مشکلات ارتباط و تعامل اجتماعی ، و الگو های محدود یا تکراری از رفتار یا فعالیت ها.
◼️اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum disorder)
✍️اوتیسم، یک اختلال عصبی-رشدی است که در سه سال اول زندگی بروز میکند و مادام العمر است . بیماری اتیسم طیفی از اختلالات رشدی کودک است به این معنی که فرد می تواند دارای یک طیف اتیسم خفیف تا خیلی شدید باشد. هرچند علایم و شدت آن در افراد مختلف، متفاوت است، اما همه انواع اوتیسم برتوانایی برقراری ارتباط با دیگران در کودک، تاثیر می گذارد. بخش های مختلف مغز در افراد دارای اوتیسم در همکاری با یکدیگر دچار مشکل می شوند . این اختلال در پسران شایع تر از دختران است.
◼️علائم اوتیسم چیست؟
✍️DSM-5 علائم اوتیسم را به دو دسته تقسیم می کند: مشکلات ارتباط و تعامل اجتماعی ، و الگو های محدود یا تکراری از رفتار یا فعالیت ها. برای دریافت تشخیص ASD ، فرد باید هر سه علامت را در گروه اول و حداقل دو علامت در دسته دوم نشان دهد.
🔹مشکلات ارتباط و تعامل اجتماعی شامل موارد زیر است:
*مسائل مربوط به ارتباطات ، از جمله مشکلات به اشتراک گذاری احساسات ، به اشتراک گذاشتن علایق یا حفظ مکالمه قبلی و بعدی
*مشکلات ارتباط غیر کلامی ، مانند مشکل در حفظ ارتباط چشمی یا فهمیدن زبان بدن دیگران
*دشواری در توسعه و حفظ روابط
🔹الگو های محدود یا تکراری از رفتار یا فعالیت ها شامل موارد زیر است:
*حرکات تکراری بی هدف ، جنبیدن یا الگو های گفتاری (به فرض تکان دستها به حالت خداحافظی ولی بدون این هدف ، یا چرخیدن به دور خود بدون دلیل ، تکرار یک کلمه که از فردی می شنوند)
*پایبندی سفت و سخت به روال ها یا رفتار های خاص (به فرض ترتیب ظرف غذای فرد همیشه باید به یه شکل باشد)
*افزایش یا کاهش حساسیت به اطلاعات حسی خاص از محیط اطراف خود (مانند واکنش منفی به یک صدای معمول در اطراف ، حساسیت کمتر از حد به محرک دردزا ، حساسیت بیش از حد به طعم یک خوراکی)
*علائم یا دغدغه های ثابت
◼️افراد مبتلا به اتیسم معمولاً حداقل نصف علائمی را که در زیر عنوان شده است نشان می دهند :
- در موقعیت های کاملاً متفاوت، رفتارهایی که با سن کودک تطابق ندارد مشاهده می گردد.
- اصرار به یکسانی داشته و در مقابل تغییر مقاوم هستند.
- در بیان نیازها مشکل دارند و از اشارات و حرکات به جای کلمات استفاده می کنند.
- اغلب از ضمایر استفاده معکوس می کنند ، به جای استفاده از ” من” از ” تو” استفاده می کنند.
- کلمات و یا جملات دیگران را تکرار می کنند.
- خنده و گریه بی دلیل دارند و یا بدون علت مشخص نگران و مضطرب می شوند.
- قشقرق به پا می کنند و به دلایلی که برای دیگران آشکار نیست شدیداً پریشان می شوند.
- قادر نیستند با دیگران رابطه برقرار کنند.
- دوست ندارند در آغوش گرفته شوند و یا دیگران را در بغل گیرند.
- تماس چشمی ندارند یا تماس چشمی آنها اندک است.
- به روش آموزش معمول پاسخ نمی دهند.
- با اسباب بازی، درست بازی نمی کنند.
- چرخیدن و تاب خوردن را خیلی دوست دارند.
- احساس درد کمتر یا بیشتر از حد دارند.
- از خطرات نمی ترسند.
- پر تحرک یا کم تحرک هستند.
- ۷۰ % کودکان مبتلا به اوتیسم، ناتوانی هوشی دارند.
- به صحبتها و یا صداها پاسخ نمی دهند به طوری که به نظر می آید ناشنوا هستند اگر چه حس شنوایی سالم است.
- بازی تکی یا تنها بودن را ترجیح دهد
- زمانی که به او لبخند زنده می شود، لبخند نمیزند
- در شروع یا ادامه تماس چشمی مشکل داشته باشد
- شادی یا پریشانی فرد دیگر را تشخیص نداده و به آن پاسخ نمیدهد
- نمی خواهد بغل شود یا نوازش داده شود
- با دیگران خیلی بی علاقه یا خیلی دوستانه است
- به نظر می رسد در دنیای خودش است
- ترجیح می دهد به تنهایی بازی کند
- کارهای دیگران را تقلید نمی کند (دست زدن ، بای بای کردن)
- سلام و خداحافظی را نادیده می گیرد
- هنگام بازی پاسخ نمی دهد
- در بازی نقش بازی نمی کند (صحبت با تلفن یا مراقبت از عروسک)
- افراد دیگر را درگیر کارهایش نمیکند (مانند آوردن اسباب بازی یا اشیا)
- نمیخواهد دیگران به کاری که انجام می دهد نگاه کنند
- در ارتباطات ، یک کودک خردسال ممکن است بیان آنچه می خواهد برایش دشوار باشد
- مهارتهای زبانی او از سایر کودکان هم سنشان کمتر است
- به نظر می رسد که آنچه مردم می خواهند یا می گویند را درک نمی کند
- از زبان به روشی غیرمعمول استفاده می کند (مانند تکرار کلمات یا آهنگ ها)
- به نامش پاسخ نمی دهد
- او جای “من” از خود با عنوان “شما” یا “او” یاد می کند
- وقتی دیگران به چیزی اشاره می کنند ، به آن چیزها اشاره نمی کند یا علاقه نشان نمی دهد
- گاهی اوقات به نظر می رسد گوش نمی دهد
- آنچه را که می خواهد با دست نشان دهد
- ممکن است در صورت نیاز به کمک درخواست کمک نکند
- در دنبال کردن دستورالعمل ها مشکل دارد
- اختلال در علایق ، فعالیت ها و سایر رفتارها
- یک کودک خردسال ممکن است قوانین یا روال های بسیار منظم و یا غیرمعمولی داشته باشید و از تغییرات در روتینش بسیار ناراحت شود
- با اسباب بازی ها به صورت تکراری بازی کند (ممکن است چیزها را در یک ردیف قرار دهد یا چیزها را به ترتیب خاصی قرار دهد)
- به نظر می رسد که در انجام یک کار تکراری بارها و بارها گیر می کند
- دارای الگوی حرکتی غیرمعمول (مانند دست زدن یا راه رفتن روی انگشتان پا) است
- با اسباب بازی ها به روش های غیرمعمول (مانند چرخاندن چرخ ها روی ماشین) بازی می کند
- با بازی های منعطف، همکارانه و خیالی مشکل دارد
- حرکات غیرمعمول نزدیک صورت خود انجام می دهد
- به اشیا غیر معمول (مانند یک حلقه کلید یا یک تار) وابستگی نشان می دهد
- بیش از حد به صداهای واکنش نشان می دهد (دستان خود را روی گوش هایش قرار می دهد) یا به بوها ، طعم ها یا بافت های خاص بسیار حساس است
- در تعامل اجتماعی یا بازی آنها ممکن است ترجیح می دهند وقتشان را تنها بگذارند.
- مشکلات شدید تکلمی دارند.
◼️سه سطح اوتیسم
✍️راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، (DSM-5) اتیسم را به چند سطح دسته بندی می کند. سطح یک بالاترین رده عملکردی است. کودکان مبتلا به اوتیسم سطح ۱ نیاز به حمایت دارند اما می توانند انواع مهارت های اجتماعی را بیاموزند. آنها معمولاً قادر به داشتن سطحی از استقلال هستند. افراد مبتلا به اوتیسم سطح ۲ دارای نقایص کلامی، اجتماعی و رفتاری هستند. حتی با وجود کمک، ممکن است با این رفتارها مشکل داشته باشند. اوتیسم سطح ۳ شدیدترین و کم عملکردترین دسته است. افراد مبتلا به اوتیسم سطح ۳ در معاشرت، صحبت کردن و برقراری ارتباط غیرکلامی با مشکل بسیار زیادی مواجه هستند. این کودکان در موقعیت های خارج از ناحیه آسایش خود پریشانی زیادی را تجربه می کنند.
◼️دلایل و علل شکل‌گیری اوتیسم
✍️احتمال اینکه فقط یک دلیل برای اوتیسم وجود داشته باشد کم است و بسیاری از عوامل خطر شناسایی شده در تحقیقات ممکن است به توسعه آنها کمک کنند. این عوامل خطر شامل ژنتیک، مشکلات در فاکتورهای رشد و تکامل پیش از تولد و دوران نوزادی و بارداری، ناهنجاری‌های عصبی آناتومیک و عوامل محیطی است. اکنون دیگر عنوان می گردد که در حدود ۶۲ درصد علل زیست محیطی و ترکیب آن با عوامل ژنتیک می تواند منجر به اوتیسم گردد.
◼️فاکتور های خطر افرین اوتیسم :
جنس:پسران تقریبا چهار برابر بیشتر از دختران مبتلا به اوتیسم هستند.
زایمان زودرس:نوزادان زودرس متولد شده پیش از ۲۶ هفتگی خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم دارند والبته این نوزادان همراه با وزن کم به دنیا می ایند که این مورد نیز از موارد افزایش ریسک اوتیسم می گردد.
تاریخچه خانوادگی:خانواده هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر در معرض داشتن فرزند دیگری با این اختلال اند.همچنین وجود برخی اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اختلال اوتیسم در والدین نیز می تواند منجر به افزایش ریسک گردد.
سایر اختلالات:کودکانی که دارای شرایط پزشکی خاص هستند بیشتر احتمال دارد در معرض اوتیسم قرار داشته باشند.برای مثال سندروم ایکس شکننده(اختلالی ارثی که باعث اختلالات ذهنی می گردد)،اسکلروزتوبروز(شرایطی که منجر به تومور های خوش خیم در سیستم مغزی عصبی می گردد)،سندروم رت(بیماری ژنتیکی مختص دختر ها که باعث رشد کند مغز می گردد) و ناتوانی ذهنی.
سن والدین:مشخص گردیده است که بین سن بالای والدین(بالای ۳۵ سال) و یا سن پایین مادران(زیر ۲۰ سال)و افزایش اختلال اوتیسم ارتباط وجود دارد.
شرایط بارداری:فاصله بین بارداری ها مشخص گردیده است که اگر کوتاه باشد می تواند شرایط رحم مادر برای بارداری و پذیرایی مناسب از جنین را به خطر انداخته و ریسک اوتیسم را افزایش دهد. همچنین تغذیه مادر نیز می تواند یک فاکتور مهم برای این ریسک باشد هرچه تغذیه مادر نامناسب تر و عاری از غذاهای طبیعی و ارگانیک باشد می تواند خطر را بیشتر و بیشتر کند.
◼️علائم خاص برای ارزیابی کودک مشکوک به اختلال طیف اتیسم
🔸تا ۱۲ ماهگی هیچ گونه صدا درآوردن ، اشاره یا زبان بدنی نداشته باشد
🔸تا ۱۶ ماه هیچ کلمه ای نگوید
🔸در ۲۴ ماهگی هیچ عبارات ۲ کلمه ای نگوید
🔸از دست دادن هرگونه مهارت زبان یا مهارت اجتماعی در هر سنی
◼️اختلالات طیف اوتیسم
سندرم آسپرگر (Aspergers syndrome). این کودکان مشکلی با زبان ندارند. در واقع ، آنها معمولا در آزمون های هوشی، امتیازی در دامنه متوسط یا بالاتر از میانگین می گیرند. اما دارای مشکلات اجتماعی و دامنه محدودی از علایق هستند.
اختلال اوتیسم (Autistic disorder). همان چیزی است که اکثر مردم با شنیدن کلمه “اوتیسم” به ذهنشان می آید و به مشکلات در تعاملات اجتماعی ، ارتباطات و بازی در کودکان زیر ۳ سال اشاره دارد.
اختلال از هم گسیختگی کودکی (Childhood disintegrative disorder). این کودکان حداقل برای ۲ سال رشد معمول دارند و سپس برخی یا بیشتر مهارتهای ارتباطی و اجتماعی خود را از دست می دهند.
اختلال فراگیر رشد (Pervasive developmental disorder) با نام های دیگر اوتیسم آتیپیک یا PDD. اگر کودک شما برخی رفتارهای اوتیسمی مانند تأخیر در مهارت های اجتماعی و ارتباطی را داشته باشد ، اما در گروه دیگری قرار نگیرد ، ممکن است پزشک برای او از این اصطلاح استفاده کند.
◼️درمان اوتیسم
دو نوع درمان اصلی عبارتند از:
رفتار درمانی و ارتباط درمانی برای کمک به ساختاریافتگی و نظم. این روش رفتار مثبت را تشویق می کند و رفتار منفی را نهی می کند. کاردرمانی می تواند به مهارتهای زندگی مانند لباس پوشیدن ، غذا خوردن و ارتباط با افراد کمک کند. درمان ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺣﺴﻲ می تواند به فردی کمک کند که در لمس شدن یا با تصاویر و صداها مشکل دارد. گفتاردرمانی مهارت های ارتباطی را بهبود می بخشد. دارودرمانی مانند داروهایی برای کمک به علائم ASD ، مانند مشکلات توجه ، بیش فعالی یا اضطراب. در حال حاضر هیچ درمان قطعی پزشکی برای اوتیسم وجود ندارد. ولی تحقیقات نشان می دهد که خدمات درمانی مداخله ای زودهنگام می تواند روند رشدی کودک را بهبود بخشد. این خدمات می تواند در ابتدا شامل درمان برای کمک به کودک در صحبت کردن ، راه رفتن و تعامل با دیگران باشد. بنابراین ، اگر فکر می کنید فرزند شما دارای اختلال اوتیسم یا سایر مشکلات رشدی است ، باید در اسرع وقت با روانشناسی در این حوزه صحبت کنید.حتی اگر کودک شما تشخیص اوتیسم را نیز دریافت نکند باز هم ممکن است واجد شرایط خدمات درمانی مداخله زودهنگام باشد. از این رو هست که باید برای کودکانی که زیر ۳۶ ماه هستند و علائم تاخیر رشد را نشان می دهند خدمات مداخله زودهنگام را مهیا کنید.در حال حاضر تنها درمان های شناخته شده اوتیسم را می توان رفتار درمانی بر اساس تکنیک ABA ،کار درمانی و گفتار درمانی دانست.