خلاصه مقاله
در اختلال وسواسی فکری عملی، افکار وسواس‌گونه واضطراب‌آور با وسواس‌های عملی همراه میشود. این وسواس‌های عملی کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها (وسواس های فکری یا عملی یا هر دو) تکراری و کلیشه‌ای و تا اندازه‌ای غیر ارادی هستند.
◼️وسواس فکری – عملی(OCD) چیست؟
✍️وسواس یک اختلال مادام العمر در نظر گرفته میشود، و می تواند آنقدر شدید و وقت گیر باشد که فرد گرفتار را ناتوان نماید. وسواس ممکن است به صورت تکرار افکار (وسواس فکری)،یا منجر به انجام رفتارهای مکرر غیر منطقی (وسواس عملی) گردد. فرد ممکن است تنها وسواس فکری یا وسواس عملی و یا هر دو را داشته باشد.
افراد برای رهایی از اضطراب و تنش ناشی از افکار وسواسی (وسواس فکری) ، دست به رفتار وسواسی (وسواس عملی) می زنند و به دلیل اینکه این اعمال و رفتارها باعث کاهش اضطراب می شوند ، در نتیجه مقدار و تعدادشان بیشتر می شود .
حدود یک سوم از افراد مبتلا به اختلال وسواس، دارای یک اختلال دیگر نیز هستند که شامل حرکت ها و یا حرف های کوتاه متناوب ناگهانی، یا (تیک) می باشد.
◼️انواع وسواس
۱) وسواس فکری (obsession)
وسواس فکری ، افکار تکرار شونده ، ناخواسته و یا تصوراتی که باعث ناراحتی و اضطراب میگردند. فرد سعی میکند از آنها خلاص شود ولی این وسواس ها مزاحم هستند. وسواس فکرى به صورت های مختلف خود را نشان می‌دهد برای مثال:
* وسواس فکری یا اندیشه درباره بدن
بدین گونه که بخشى مهم از اشتغالات ذهنى و فکرى بیمار متوجه بدن اوست. او دائما به پزشک مراجعه میکند و درصدد به دست آوردن دارویى جدید براى سلامت بدن است.
* وسواس فکری درباره رفتار حال یا گذشته
مثلا در این رابطه فکر میکند که چرا در گذشته چنین و چنان کرده؟ آیا حق داشته است فلان کار را انجام دهد یا نه؟ و یا آیا امروز که مرتکب فلان عملى می شود آیا درست فکر میکند یا نه؟ تصمیمات او درست است یا اشتباه؟
* وسواس فکری در رابطه با اعتقادات
زمانى فکر وسواسى زمینه را براى تضادها و مغایرتهاى اعتقادى فراهم میسازد.
مسائلى در زمینه حیات و مرگ، خیر و شر، وجود خدا و پذیرش یا طرد مذهب ذهن او را بخود مشغول میکند.
*️نمونه ها دیگر وسواس فکری
• وسواس فکری قرار دادن اشیا بطور منظم و متقارن و یا با یک روش خاص
• وسواس فکری تصوراتی از صدمه زدن به خود و یا کس دیگر
• وسواس فکری افکار ناخواسته، از جمله تجاوز، و یا سوژه های جنسی یا مذهبی
• وسواس فکری ترس از آلوده شدن با لمس اشیاء یا دست دادن با اشخاص
• وسواس فکری شک و تردید در قفل کردن در و پنجره یا خاموش کردن اجاق گاز
• وسواس فکری ناسزا گفتن و یا رفتار نامناسب
۲) وسواس عملی (compulsion)
یعنی فشار فکری (اجبار) که فرد را به انجام و یا تکرار یک عمل وا می دارد. شستن دست به کرات با وجود اینکه می داند این عمل غیر منطقی است اما قادر به توقف آن نیست. گاهی اوقات یک فرد وسواسی ساعتهای طولانی در حمام می ماند.
وسواس عملى به شکل هاى گوناگون خود را بروز مى دهد که ما به نمونه ها و مواردى از آن اشاره مى کنیم :
*شستشوى مکرر:
این بیمارى نزد زنان رایجتر است.
*رفتار منحرفانه:
نمونه آن اجبار برای دزدى است و در افرادى دیده مى شود که هیچ گونه نیاز مادى ندارند.
*دقت وسواسى:
نمونه اش را در منظم کردن بیش از اندازه وسایل است
*شمردن:
مثل شمردن پله و اصرار بر این که اشتباهى در این امر صورت نگیرد.
*راه رفتن:
راه رفتن اجبارى است. شخص از این سو به آن سو راه مى رود و اصرار دارد که تعداد قدم ها معین و طبق ضابطه باشد.
گاهی اوقات وسواس فکری عملی بسیار خطرناک است مثل وسواس اقدام به خود کشی و دگر کشی
✴️همچنین بررسی هاى علمى نشان می دهد که وضع هوشى افراد وسواسی در سطحى متوسط و حتى بالاتر از حد متوسط است. تجارب نشان دادهاند آنهایى که در زندگى شخصى حساسترند امکان ابتلایشان به بیمارى وسواس بیشتر است و غلبه وسواس بر آنها زیادتر است. در بین فرزندانى که والدینشان معمولاً محکومشان مى کنند این بیمارى بیشتر دیده مى شود.
◼️پیامدهای وسواس و افکار مزاحم
✍️تصور کنید فردی که هجده ساعت در حمام به شستشوی خود مشغول است. چه وقت وانرژی مفیدی را از دست می دهد یا فردی به این دلیل که حتی اگر از یک متری سطل آشغال رد شود احساس می کند که ممکن است نجس یا کثیف شود هیچ وقت منزل را ترک نکند. و یا خانم خانه داری پس از یک مهمانی همه لوازم را باید بشوید. و موارد اینچنینی بسیار که صدماتی را به خود و اطرافیانش وارد می کند بنابراین پیامد وسواس و افکار مزاحم به معنی تخریب زندگی خود فرد و اختلال و سلب آسایش و آرامش برای دیگران می باشد. و بسیار پیامدهای مخرب دیگر که شرایط بیماری را وخیم تر و بدتر می کند.
◼️درمان وسواس و افکار مزاحم
✍️وسواس و افکار مزاحم قابل درمان است. اما عواملی چون شخصیت فرد وسواسی، شدت وسواس بیمار، میزان انگیزه بیمار برای درمان و همچنین چگونگی بکار گیری فنون درمان توسط درمانگر و غیره میتواند در درمان انواع وسواس اثر گذار باشد. از جمله روشهای درمانی که در درمان وسواس و افکار مزاحم بکار گرفته میشود دارو درمانی، مشاوره و روان درمانی است.